Koah (Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı) Nedir?

Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH)- Bu akciğer hastalığının semptomları ve tedavisi

Kronik obstrüktif pulmoner hastalık (COPD) hava akışını engelleyen ve nefes almayı zorlaştıran bir grup akciğer hastalığını tanımlamaktadır.

Anfizem ve kronik bronşit COPD’yi oluşturan en yaygın iki durumdur. Kronik bronşit, akciğerlerinize ve akciğerlerinizden hava taşıyan bronşçukların iç kısmının iltihaplanmasıdır. Anfizem akciğerlerideki en küçük hava kanallarının (bronşçukların) hava keseciklerinin (alveollerin) kademeli olarak zarar görmesidir.

COPD’den kaynaklanan akciğer hasarı geri döndürülemez, ancak tedavi semptomlaroın kontrol edilmesine ve daha fazla hasarın en aza indirilmesine yardımcı olur.

Koah Belirtileri

KOAH semptomları genellikle, akciğer hasarı oluşana kadar görünmez ve ancak durum genellikle zaman içerisinde kötüleştiğinde görülmeye başlanır. Kronik bronşitin başlıca semptomları, iki yıl üst üste en az üç ay veya bir yıla kadar varabilen öksürük durumlarıdır, diğer KOAH bulgu ve semptomları ise şunlardır:

• Özellikle fiziksel aktivite esnasında, nefes darlığı
• Hırıltı
• Göğüste daralma
• Akciğerlerde oluşan aşırı mukustan dolayı, sabah ilk iş olarak boğazı temizleme ihtiyacı duyulması
• Berrak, beyaz, sarı veya yeşilimsi balgam üretimine neden olan kronik öksürük
• Dudak veya tırnak kenarlarında morarma (siyanoz)
• Sık sık solunum yolu enfeksiyonları
• Enerji eksikliği
• İstenmeyen kilo kaybı (daha sonraki aşamalarda)

KOAH’lı kişiler aynı zamanda atak denilen evreleri yaşamaktadırlar, semptomların daha kötü hale geldiği ve bir günden veya daha uzun süre devam ettiği zamanlarda bu ataklar yaşanabilmektedir

Koah Nedenleri

KOAH’ın başlıca nedeni sigara tüketimidir. Ancak gelişmekte olan ülkelerde, KOAH genellikle kötü havalandırılmış evlerde, yemek pişirilmesi, ısıtma için yakıt gerektiren malzemelerin kullanılmasına bağlı olarak dumana maruz kalmış kadınlarda çok daha sık gelişim göstermektedir. Kronik olarak içicilerin sadece yaklaşık yüzde 25’inde KOAH gelişimi gözlemlenebilir. Bazı kullanıcılarda ise daha az yaygın olan akciğer koşulları gelişebilmektedir. Daha kapsamlı bir şekilde değerlendirme yapılana kadar, KOAH tanısı konulması yanlıştır.

Akciğerler nasıl etkilenmektedir Hava akımı iki büyük tüp yoluyla (bronşlar) nefes borusundan aşağıya (trake) akciğerlere doğru gider. Akciğerler içerisinde, bu tüpler birçok kez bölünürler – tıpkı bir ağacın dalları gibi – birçok küçük tüp (bronşiollerde) minik hava keseciklerinin (alveol) kümeler halinde bu uçlardan içeriye girmesini sağlar. Hava keseciklerinin, içleri dolu küçük kan damarlarından (kılcal damarlar) oluşan çok ince duvarları vardır. Nefes ile alınan havadaki oksijen, bu kan damarlarından geçer ve kan dolaşımına karışır. Aynı zamanda, karbon dioksit – metabolizmanın oluşturduğu bir atık gaz – vücuttan atılır.

Akciğer bronşiyal tüplerin doğal elastikiyetini ve hava keseciklerini kullanarak vücudun havayı dışarı atması için zorlar. KOAH, onların bu esnekliğini kısmen kaybetmesine ve çökmesine neden olur, nefes zamanla akciğerlerde sıkışıp biraz temiz hava bırakmasına neden olur.

Hava yolu tıkanıklığının nedenleri

• Amfizem. Bu akciğer hastalığı kırılgan duvarlara ve elastik alveol liflerinin yıkımına neden olur. Nefes verirken, küçük hava yolları kapanır, bu nedenle akciğerlerin hava akımı bozulur.
• Kronik Bronşit. Bu durumda, bronşlarınız iltihaplanır ve daralır, bunun sonucunda ise akciğerlerde daha fazla mukus üretileceğinden tüplerin daha fazla daralmasına neden olur. Solunum yollarını temizlemek için kronik öksürük gelişir.

Sigara dumanı ve diğer tahriş ediciler Vakaların büyük çoğunluğunda, KOAH’ın neden olduğu akciğer hasarı, uzun süreli sigara içiminden dolayı gerçekleşir. Ancak KOAH gelişiminde, hastalığın bir tür genetik yatkınlığı olarak, muhtemel diğer faktörlerde bulunmaktadır, sigara içenlerin sadece yaklaşık olarak yüzde 25’inde KOAH hastalığı gelişmektedir.

Puro dumanı, sigara dumanı, pipo dumanı, hava kirliliği ve toz, duman veya dumana neden olan durumlara maruz kalmada diğer tahriş edici nedenlerden olduğu için KOAH’a sebep olmaktadır.

Alfa-1-antitripsin eksikliği KOAH hastalığı olan kişilerin yaklaşık yüzde 1’inde, hastalığın kaynağı olarak alfa – 1 – antitripsin adı verilen düşük bir protein seviyesinin neden olduğu genetik bir bozuk gösterilmektedir. Alfa -1- antitripsin (AAT) karaciğerde üretilmektedir ve akciğerlerin korunmasına yardımcı olmak üzere kana salgılanır. Alfa-1-antitripsin eksikliği, hem karaciğeri, hem de akciğeri etkileyebilmektedir. Karaciğer hasarı, bebeklerde ve çocuklarda da, uzun süreli sigara kullanan yetişkinlerdeki gibi gelişebilir. AAT eksikliğine bağlı oluşan KOAH’lı yetişkinler için tedavi seçenekleri, KOAH’ın yaygın türlerine sahip olan insanlarda olduğu gibi aynı şekilde tedavi edilmektedir. Bazı insanların akciğerlerinin daha fazla zarar görmesini engelleyebilmek için, eksik olan AAT proteininin değiştirilmesi ile birlikte tedavi sağlanabilmektedir.

Koah Tedavi ve ilaçlar

KOAH tanısı dünyanın sonu değildir. Hastalığın tüm aşamaları için, etkili bir tedavinin yapılabilmesi, semptomların kontrol edilebilmesi, komplikasyonların ve atakların riskinin azaltılması ve aktif bir yaşam sürmek için yeteneğinizin geliştirilmesinden geçmektedir.

Sigarayı bırakma KOAH için uygulanacak olan herhangi bir tedavinin ilk ve en önemli adımı, tamamen sigarayı bırakmaktır. KOAH durumunun kötüleşmesini önlemenin tek yolu – sonuçta nefes yeteneğinizi azalttığından, sigarayı bırakmaktır. Ancak sigarayı bırakmak hiç de kolay değildir. Şayet bırakmayı deneyip, sonucunda başarısız olduysanız, bu durum sizin açınızdan daha da zor olabilmektedir. Nikotin replasman ürünleri ve yardımcı olabilecek ilaçlar hakkında ve nasıl kullanılacakları konusunda doktorunuzla konuşun.

İlaçlar Doktorlar KOAH semptomlarını v komplikasyonlarını tedavi etmek için birkaç çeşit ilacı kullanabilmektedir. Gerektiği şekilde düzenli olarak aşağıdaki gibi diğer bazı ilaçlar almanızda gerekebilir:

• Bronkodilatörler. Bu ilaçlar – ki genellikle inhaler şeklinde kullanılırlar – hava yollarınızın çevresindeki kasları gevşetirler. Nefes darlığı, öksürük ve daha raht bir şekilde nefes alınmasına yardımcı olmak amacıyla kullanılırlar. Hastalığın şiddetine bağlı olarak, aktivite öncesinde kısa etkili bronkodilatörler, uzun etkili her gün kullanacağınız bronkodilatörler veya her ikisinin birden kullanılması gerekebilir.

Kısa – etkili bronkodilatörler şunlardır; albuterol, levalbuterol, ve ipratropium. Uzun – etkili bronkodilatörler şunlardır; tiotropium, salmeterol, formoterol, arformoterol, indacaterol ve aclidinium.

• Solunum yoluyla alınan steroidler. İnhale edilen kortikosteroid ilaçlar, hava yolu iltihaplanmasını azaltmak ve atakların önlenmesine yardımcı olmak için kullanılırlar. Yan etkileri morarma, ağız enfeksiyonları ve ses kısıklığı olabilmektedir. Bu ilaçlar KOAH konusunda sık atak geçiren kişiler için faydalıdır. Fluticasone ve budesonide, solunum yoluyla alınan steroidlere örneklerdir.
• İnhaler kombinasyonu. Bazı ilaçlar, bronkodilatör ve solunuma yardımcı streodiler olarak birleştirilebilmektedir. Salmeterol ve fluticasone ve formoterol ve budesonide gibi ilaçlar solunum yollarına kombinasyonlu olarak yardımcı olacak ilaçlara örneklerdir.
• Oral steroidler. Orta veya şiddetli akut atak öyküsü olan kişiler için, oral alınacak alan streoidler, KOAH’ın kötüleşmesini önlemeye yardımcı olabilmektedir. Bununla birlikte, ilaçların ciddi yan etkileri olabilir, bunlar arasında kilo alımı, diyabet, osteoporoz, katarakt ve enfeksiyon riskleri gelmektedir.
• Fosfodiesteraz-4 inhibitörleri. Şiddetli KOAH olan kişiler için, yeni tip onaylanmış olan roflumilast ilacı, bir fosfodiesteraz-4 inhibitörü olarak kullanılabilir. Bu ilaç solunum yolu iltihabını azaltır ve solunum yollarını rahatlatır. Yaygın görülen yan etkileri ishal ve kilo kaybıdır.
• Teofilin. Bu çok ucuz maliyetli ilaç, nefes gelişimine yardımcı olur ve atakların oluşumunu önler. Yan etkileri, bulantı, hızlı kalp atışı ve tremordur.
• Antibiyotikler. Akut bronşit, zatürree ve grip gibi solunum yolu enfeksiyonları, KOAH semptomlarını kötüleştirebilmektedir. Antibiyotikler akut ataklarla mücadeleye yardımcı olabilmektedir. Antibiyotikler, azitromisin ataklarını önler, ancak antibiyotiğin etkisi veya anti-inflamatuar özellikleri etkileri açık değildir.

Akciğer terapileri Doktorlar genellikle orta veya şiddetli KOAH olan kişilerde ek tedavi olarak kullanılabilmektedir:

• Oksijen terapisi. Kanınızda yeterince oksijen olmadığı zaman, size ek oksijen gerekebilir. Akciğerlere oksijen sağlayan çeşitli cihazlar vardır, hafif olanlar dahil olmak üzere, işleriniz esnasında ve dışarıda yanınızda taşıyabileceğiniz taşınabilir cihazlar mevcuttur. KOAH’lı bazı kişiler sadece faaliyetleri esnasında veya uyurken oksijen kullanırlar. Diğerleri ise oksijeni her zaman kullanabilirler. Oksijen terapisi yaşam kalitesini arttırmak ve ömrü uzatmak için kanıtlanmış olan tek KOAH tedavisi yöntemidir. İhtiyaçlarınız ve seçenekleriniz konusunda doktorunuzla konuşabilirsiniz.
• Pulmoner rehabilitasyon programı. Bu programlar, genellikle egzersiz eğitimi, beslenme tavsiyeleri ve danışmanlığın bir kombinasyonunu içermektedir. Kendi ihtiyaçlarınızı karşılamak için, rehabilitasyon programınızı, çeşitli uzmanlarla birlikte çalışarak, ayarlayabilirsiniz. Pulmoner rehabilitasyon, hastane yatışını kısaltmak, günlük faaliyetlere katılmak ve yaşam kalitesini arttırmak için yeteneklerinizi geliştirmeye dayanmaktadır. Bu programlara başvuru hakkında doktorunuzla konuşabilirsiniz.

Atakların yönetimi Devam eden bir tedavi ile birlikte, semptomlar günlük veya haftalık olarak kötüleşebilmektedir. Bu duruma akut atak dönemi denmektedir ve hemen tedavi altına alınmazsa, akciğer yetmezliğine neden olabilmektedir. Sebep ne olursa olsun, öksürükte sürekli bir artış, mukus veya nefes alıp vermede zorlanma varsa ve değişiklikler fark ederseniz, acil tıbbi yardımı aramanız önerilmektedir.

Ataklar meydana geldiğinde, ek ilaçların kullanılabilmesi gerekebilir, (örneğin antibiyotikler veya streoidler gibi) veya hastanede ek oksijen tedavisine ihtiyacınız olabilir. Bir kere semptomlar gelişmeye başladıysa, ileride gelişecek olan atakların önlenmesi açısından tedbirlerin alınması gerekmektedir, bunlar inhaler steroidler veya uzun etkili bronkodilatörler olabilir, yıllık olarak grip aşısı vurulmak ve mümkün olduğunca hava kirliliğinden uzak durmakta yardımcı olacaktır.

Cerrahi Cerrahi yöntem, tek başına ilaç tedavisinin yeterli olmadığı durumlarda, bazı amfizem formlarının şiddetini azaltmak açısından, bazı kişiler için kullanılan bir yöntem olabilmektedir:

• Akciğer hacim küçültme ameliyatı. Bu ameliyatta, hasarlı akciğer dokusu küçük desteklerle, cerrahi yöntem kullanılarak çıkarılır. Kalan akciğer dokusu veya diyaframın daha verimli çalışması, ancak göğüs boşluğunda ekstra alan yaratılması ile gerçekleştirilir. Bazı insanlarda, cerrahi yöntem yaşam kalitesini arttırabilmekte ve ömrü uzatabilmektedir.
• Akciğer nakli. Akciğer nakli, belirli kriterleri karşılayan bazı kişilerde bir seçenek olabilmektedir. Transplantasyon, nefes almanız ve aktif olabilmeniz konusunda yeteneğinizi arttırabilmektedir ancak önemli riskler taşıyan büyük bir operasyondur, organ reddi, yaşam boyu bağışıklık sağlayacak baskılayıcı ilaçların kullanımı gibi sorunlar ortaya çıkabilmektedir.

Yaşam tarzı ve evde bakım

Şayet KOAH tanısı konduysa, kendinizi daha iyi hissetmenizi ve akciğerinize zararları yavaşlatmak için adımlar atabilirsiniz:

• Nefes Kontrolü. Gün boyunca daha verimli nefes alabilmek için doktorunuzla teknikler veya solunum terapileri hakkında konuşabilirsiniz. Ayrıca nefes darlığı yaşadığınızda, nefes pozisyonu ve gevşeme teknikleri konusunda da tartışarak en iyi yol konusunda emin olabilirsiniz.
• Solunum yollarını temizleyin. KOAH’da mukusun hava pasajında toplanması eğilimi bulunmaktadır ve temizlenmesi çok zor olabilmektedir. Kontrollü öksürük, bol su içmek ve nemlendiriciler kullanmak yardımcı olabilmektedir.
• Düzenli egzersiz. Nefes sorununuz olduğunda, egzersizler yapmanız zor görünebilir, ancak düzenli egzersiz genel gücünüzü ve dayanıklılığınızı arttırmak ve solunum kaslarınızı güçlendirmek konusunda yardımcı olacaktır.
• Sağlıklı beslenin. Sağlıklı beslenmeniz gücünüzü korumanıza yardımcı olabilmektedir. Eğer kiloluysanız, doktorunuz besin takviyeleri tavsiye edebilir. Kiloluysanız, kilo kaybetmeniz özellikle efor zamanlarında, rahatça nefes almanıza yardımcı olacaktır.
• Duman ve hava kirliliğini önleyin. Sigarayı bırakmanın yanı sıra, başkalarının sigara içtiği yerlerde bulunmamanızda önemlidir. Sigara dumanı akciğer hasarına önemli ölçüde fazla katkıda bulunmaktadır. Hava kirliliğinin diğer türleri de akciğerleri tahriş edebilmektedir.
• Doktorunuzu düzenli olarak görün. Kendinizi iyi hissetseniz dahi, randevu programınıza her zaman sadık kalın. Sürekli olarak akciğer fonksiyonunuzun izlenmesi çok önemlidir. KOAH’ı kötüleştiren enfeksiyonları önlemek için, Ekim veya Kasım ayında yıllık grip aşısını almanız konusunda doktorunuzla konuşun. Pnömokok aşısı vurulmanız konusunda doktorunuza danışın.

Başa çıkma ve evde bakım

• KOAH’la yaşamak zor olabilir – özellikle soluk alıp vermenizde sorun yaşayabilirsiniz. Daha önce zevkle yapmış olduğunuz faaliyetlerden vazgeçmek zorunda kalabilirsiniz. Aileniz ve arkadaşlarınız sizin yaşadığınız bu zorlu durumlara ve değişikliklere uyum sağlamakta zorluk çekebilir.
• Doktorunuz ailenizin ve yakın dostlarınızın korkularını ve duygularını paylaşması konusunda yardımcı olabilir. Ayrıca KOAH olan insanların bir destek grubuna katılmaları, durumları açısından yardımcı olabilmektedir. Kendisini depresif veya bunalmış olan kişilerin danışmanlık ve ilaç desteği alması faydalı olacaktır.

Koah Hastalığından Korunma

• Bazı hastalıkların aksine, KOAH hastalığının önlenmesi konusunda net ve açık bir yol bulunmaktadır. Vakaların büyük çoğunluğu doğrudan sigara ile ilişkilidir ve KOAH açısından alınabilecek en önemli önlem sigarayı bırakmak ve asla dumanına dahi maruz kalmamaktır.
• Eğer uzun süredir sigara içiciyseniz, basit bir şekilde bırakmayı denemeniz, özellikle de iki veya daha fazla deneme sonunda başarılı olmanız zor olabilmektedir. Ancak denemeye devam edin. Size en yardımcı olacak, sigarayı bırakma yöntemleri konusunda destek bulmanız önemlidir. Bu sizin akciğerlerinizin zarar görmesini engelleyecek en iyi şanstır.
• Mesleki olarak kimyasal dumanlara ve toza maruz kalmak, KOAH açısından büyük bir risk faktörüdür. Eğer akciğerinizi tahriş edebilecek bu tür bir işte çalışıyorsanız, kendinizi korumak için en iyi yollar hakkında patronunuz ile görüşün, bu gibi önlemler arasında solunumu koruyucu ekipmanların kullanımı gelmektedir.