Bu makale borderline gibi kişilik bozuklukları hakkında derin bilgiler verirken tedavisi ve nedenleri gibi konulara da değinerek okuyucularına derinlemesine bilgiler vermeyi amaçlıyor. Kişilik bozukluğu, esnek olmayan ve sağlıksız düşünme, hissetme ve davranış kalıplarıyla karakterize edilen bir grup ruh sağlığı durumudur. Kişilik bozukluğu içsel deneyimler ve davranışlar genellikle bir kişinin yaşadığı kültürün beklentilerinden farklıdır.Kişilik bozukluğu hastalığı olan kişiler genellikle başkalarıyla geçinmekte ve kültürel bir grup tarafından beklenen yollarla gündelik sorunlarla uğraşmakta zorlanırlar. Genellikle düşünme ve davranış tarzlarının tamamen normal olduğuna inanırlar. Ancak, diğerlerinden oldukça farklı bir dünya görüşüne sahip olma eğilimindedirler. Sonuç olarak sosyal, eğitimsel ve aile faaliyetlerine katılmakta zorlanabilirler. Ayrıca zorlukları için başkalarını suçlarlar. Bu kişisel davranış bozuklukları ve tutumlar genellikle ilişkilerde, sosyal ilişkilerde ve iş veya okul ortamlarında sorunlara ve sınırlamalara neden olur. Aynı zamanda kişilik hastalıkları olan insanları izole hissettirebilir, bu da depresyon ve anksiyeteye katkıda bulunabilir.Karakter bozukluğunun nedeni bilinmemektedir. Bununla birlikte, en belirgin olarak çocukluk çağı travması olmak üzere genetik ve çevresel etkiler tarafından tetiklenebileceklerine inanılmaktadır.Ergenlerde ve yetişkinlerde kişilik bozukluğunun belirtilerinin kişilik bozukluğu tipine bağlı olarak değişimi gözlenmiştir. Tedavi tipik olarak konuşma terapisi ve ilaç tedavisini içerir.
Kişilik Bozuklukları Nelerdir?
Kişilik bozukluğu türleri çok sayıdadır. Benzer özelliklere ve semptomlara göre üç kümeye ayrılırlar. Bazı kişilerde birden fazla kişilik bozukluğunun belirti ve semptomlarını içeren davranış bozukluğu çeşitleri olabilir.
A Kümesi Kişilik Bozuklukları: Eksantrik Düşünme
A tipi kişilik bozuklukları tuhaf, eksantrik düşünme veya davranışla karakterizedir. Paranoid kişilik bozukluğu, şizoid kişilik bozukluğu ve şizotipal kişilik bozukluğunu içerir.
- Paranoid kişilik bozukluğu: Paranoid düşünce bozukluğu olan kişiler, başkalarına karşı çok güvensizdir ve onların güdüleri konusunda şüphelidir. Ayrıca kin tutma eğilimindedirler.
- Şizoid kişilik bozukluğu: Bu tür bir bozukluğa sahip kişiler, kişisel ilişkiler kurmaya veya sosyal etkileşimlere katılmaya çok az ilgi gösterir. Genellikle normal sosyal ipuçlarını anlamazlar, bu yüzden duygusal olarak soğuk görünebilirler.
- Şizotipal kişilik bozukluğu: Şizotipal kişilik bozukluğunda insanlar, düşünceleriyle diğer insanları veya olayları etkileyebileceklerine inanırlar. Genellikle davranışları yanlış yorumlarlar. Bu, uygunsuz duygusal tepkiler almalarına neden olur. Sürekli olarak yakın ilişkiler kurmaktan kaçınabilirler.
B Kümesi Kişilik Bozuklukları: Dramatik
B tipi kişilik bozuklukları dramatik, aşırı duygusal veya öngörülemez düşünme veya davranışla karakterizedir. Antisosyal kişilik bozukluğu, borderline kişilik bozukluğu, histriyonik kişilik bozukluğu, narsisistik kişilik bozukluğunu ve çoklu kişilik bozukluğunu içerir.
- Antisosyal kişilik bozukluğu: İleri derecede antisosyal kişilik bozukluğu olan kişiler, eylemlerinden pişmanlık duymadan başkalarını sert bir şekilde manipüle etme veya tedavi etme eğilimindedir. Alkol veya uyuşturucu yalan söyleyebilir, çalabilir veya kötüye kullanabilirler.
- Borderline kişilik bozukluğu: Sınırda kişilik bozukluğu olan kişiler, aile veya toplum desteğinden bağımsız olarak genellikle kendilerini boş ve terk edilmiş hissederler. Stresli olaylarla baş etmekte güçlük çekebilirler. Paranoya atakları olabilir. Ayrıca güvenli olmayan seks, aşırı içki içme ve kumar gibi riskli ve dürtüsel davranışlarda bulunma eğilimindedirler.
- Histrionik kişilik bozukluğu: Histrionik kişilik bozukluğunda insanlar sıklıkla aşırı dramatik veya cinsel açıdan provokatif olarak daha fazla dikkat çekmeye çalışırlar. Diğer insanlardan kolayca etkilenirler ve eleştiriye veya onaylanmamaya son derece duyarlıdırlar.
- Narsistik kişilik bozukluğu: Narsistik kişilik bozukluğu olan kişiler, diğerlerinden daha önemli olduklarına inanırlar. Başarılarını abartma eğilimindedirler ve çekiciliği veya başarılarıyla övünebilirler. Hayranlığa derin bir ihtiyaçları vardır, ancak diğer insanlara karşı empatiden yoksundurlar.
- Çoklu Kişilik Bozukluğu: Halk arasındaki çift kişilikli olmak ve çift karakter hastalığı terimlerinden tanıdığımız çoklu kişilik bozukluğu olarak da bilinen disosiyatif kimlik bozukluğu, aynı kişide bir arada bulunan iki veya daha fazla farklı kişiliğin karakterize ettiği çift karakterlilik veya çift kişilik hastalığı içeren bir zihinsel bozukluktur. Bozukluğu olan kişi, başka bir kimlik “içindeyken” belirli kişisel bilgileri hatırlayamayabilir ve kişilik bölünmesi belirtileri gösterir.
C Kümesi Kişilik Bozuklukları: Endişeli
C tipi kişilik bozuklukları endişeli, korkulu düşünme veya davranışla karakterizedir. Çekingen kişilik bozukluğu, bağımlı kişilik bozukluğu ve obsesif-kompulsif kişilik bozukluğunu içerir.
- Çekingen kişilik bozukluğu: Bu tür bir bozukluğa sahip kişiler genellikle yetersizlik, aşağılık veya itici olma duyguları yaşarlar. Genellikle başkalarından gelen eleştiriler üzerinde dururlar ve yeni faaliyetlere katılmaktan veya yeni arkadaşlar edinmekten kaçınırlar.
- Bağımlı kişilik bozukluğu: Bağımlı kişilik bozukluğunda insanlar, duygusal ve fiziksel ihtiyaçlarını karşılamak için büyük ölçüde diğer insanlara bağımlıdır. Genellikle yalnız kalmaktan kaçınırlar. Karar verirken düzenli olarak güvenceye ihtiyaçları vardır. Ayrıca fiziksel ve sözlü tacize de tolerans gösterebilirler.
- Obsesif kompulsif kişilik bozukluğu: Obsesif kompulsif kişilik bozukluğu olan kişiler, çok büyük bir düzene ihtiyaç duyar. Kurallara ve düzenlemelere sıkı sıkıya bağlıdırlar. Mükemmelliğe ulaşılmadığında son derece rahatsız hissederler. Hatta bir projeyi mükemmel hale getirmeye odaklanmak için kişisel ilişkilerini ihmal edebilirler.
Nedenleri
Paranoid Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nedir
- Başkalarına ve onların güdülerine karşı yaygın güvensizlik ve şüphe
- Başkalarının size zarar vermeye veya aldatmaya çalıştığına dair haksız inanç
- Başkalarının sadakati veya güvenilirliğine dair haksız şüphe
- Başkalarının bilgileri size karşı kullanacağına dair mantıksız korku nedeniyle başkalarına güvenmekte tereddüt etmek
- Masum sözlerin veya tehdit içermeyen durumların kişisel hakaret veya saldırı olarak düşünülmesi
- Algılanan durumlara veya hakaretlere kızgın veya düşmanca tepki
- Nefret eğilimi
- Eşin veya cinsel partnerin sadakatsiz olduğuna dair gerekçesiz, tekrarlayan düşünce
Şizoid Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nedir
- Sosyal veya kişisel ilişkilere ilgi duymama, yalnız kalma isteme
- Sınırlı duygusal ifade aralığı
- Çoğu durumdan ve olayda eğlenememe
- Başkalarına soğuk veya kayıtsız görünme
- Başka biriyle seks yapmaya çok az ilgi duymak veya hiç ilgi duymamak
Şizotipal Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nedir
- Tuhaf kıyafet, düşünce, inanç, konuşma veya davranış
- Adınızı fısıldayan bir ses duymanız gibi tuhaf olaylar yaşamanız
- Düz duygular veya uygunsuz duygusal tepkiler
- Sosyal kaygı ve ciddi ilişkilerde eksiklik rahatsızlık hissi
- Başkalarına kayıtsız, uygunsuz veya şüpheli yanıt verme
- “Büyülü düşünme” – düşüncelerinizle insanları ve olayları etkileyebileceğinize inanmak
- Bazı sıradan durumların yalnızca size yönelik gizli mesajlar içerdiğine inanmak
Antisosyal Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nedir
- Başkalarının ihtiyaçlarını veya duygularını önemsememek
- Kalıcı yalan söyleme, hırsızlık, takma isim kullanımı, başkalarını kandırma
- Kanunla tekrarlayan suçlar
- Başkalarının hukuki haklarını tekrar tekrar ihlal etme
- Dürtüsel ve az düşünülmüş davranışlarda bulunma
- Sürekli sorumsuz
- Davranış için pişmanlık duymama
Borderline Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nedir
- Güvenli olmayan seks, kumar veya aşırı yemek yeme gibi hissel ve riskli davranışlar
- Çabuk kırılan öz imge
- His bakımından yoğun ancak süreklilik bakımından sallantılı ilişkiler
- Kişilerarası strese tepki olarak, yukarı ve aşağı ruh halleri
- İntihara meyil veya kendi kendine zarar verme dürtüsü
- Yalnız kalma veya terk edilme korkusu
- Devam eden boşluk duyguları
- Gelip giden stresle ilgili paranoya
Histrionik Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nedir
- Sürekli ilgi odağı olmak istemek
- Dikkat çekmek için aşırı duygusal, dramatik veya cinsel açıdan kışkırtıcı
- Güçlü fikirlerle çarpıcı bir şekilde konuşuyor, ancak bunları destekleyecek çok az bilgi veya ayrıntıya sahip
- Kendinden yukarıda gördüğü insanlardan kolaylıkla etkilenir
- Sığ duygular
- Fiziksel görünümüne aşırı takıntılı olmak ve yeterli hissetmemek
Narsistik Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nedir
- Seçilmiş olduğuna ve başkalarından çok daha fazla önemli olduğuna inanma
- Güç, başarı ve çekicilik hakkında fanteziler
- Başkalarının beklentilerini ve ne hissettiklerini fark edememe
- Genellikle başkalarından yararlanarak, iyilik ve avantajlarla ilgili mantıksız beklentiler
- Başkalarının kıskançlığı veya başkalarının sizi kıskandığına dair inanç
Çoklu Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nedir
- Belirli zaman dilimleri, olaylar, kişiler ve kişisel bilgilerin hafıza kaybı (amnezi)
- Kendinizden ve duygularınızdan kopuk olma hissi
- Çevrenizdeki insanların ve şeylerin çarpık ve gerçek dışı olarak algılanması
- Bulanık bir kişilik duygusu
- İlişkilerinizde, işinizde veya hayatınızın diğer önemli alanlarında önemli stres veya sorunlar
- Duygusal veya profesyonel stresle iyi başa çıkamama
- Depresyon, anksiyete ve intihar düşünceleri ve davranışları gibi zihinsel sağlık sorunları
Çekingen Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nedir
- Hem eleştiriye hem de reddedilmeye karşı çok duyarlı
- Aşağılık veya itici hissetmek
- Temas gerektiren işlerden kaçınma isteği
- Sosyal olarak engellenmiş, çekingen ve izole edilmiş hissetmek, yeni faaliyetlerden kaçınma veya yabancılarla buluşmamak
- Sosyal durumlarda aşırı utangaçlık
Bağımlı Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nedir
- Diğer insanlara yüksek bağımlılık ve onlarla ilgilenilmesi gerektiğini hissetme
- Diğer insanlara karşı yapışkan davranışlar
- Yalnız bırakılırsa kişisel bakım sağlamak veya kendinize bakmak zorunda kalma korkusu
- Kendine güven eksikliği, küçük kararlar vermek için bile başkalarından aşırı tavsiye ve güven talep etme
- Özgüvensizlikten dolayı kendi başınıza yeni girişimlerde bulunmak veya yapmakta güçlük çekmek
- Başkalarıyla aynı fikirde olmama, onaylanmama korkusu
- Diğer insanlardan gelen kötü muameleye yüksek tolerans
- Yakın bir ilişki sona erdiğinde acil yeni bir ilişkiye başlama ihtiyacı
Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nedir
- Ayrıntılara gömülme
- Kendi katı standartlarınızı karşılamadığınız için bir projeyi bitirememe hissi gibi mükemmelliğe ulaşılamadığında işlevsizlik ve sıkıntıya neden olan aşırı mükemmeliyetçilik
- Görevlerin, insanların ve gelişen olayların kontrolünde olma arzusu ve görevleri devredememe
- Çalışmaya aşırı bağlımlılık nedeniyle arkadaşların ihmal edilmesi ve eğlenceli vakitten uzaklaşmak
- İşe yaramayan eski eşyaları atamama
- Bütçe üzerinde sıkı, cimri kontrol mekanizması
Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu ve Obsesif Kompulsif Bozukluk farklı şeylerdir. Obsesif Kompulsif bozukluk bir anksiyete türüdür.
Kişilik Bozukluğu Nasıl Anlaşılır?
Her kişilik bozukluğunun bir tanı için karşılanması gereken kriterleri vardır. Teşhis konulabilmesi için, davranışların ve duyguların birçok yaşam koşulunda tutarlı olması gerekir. Ayrıca, aşağıdaki alanlardan en az ikisinde önemli sıkıntı ve bozulmaya neden olmalıdırlar:
- Kendinizi ve diğer insanları algılama veya yorumlama şekliniz
- Diğer insanlarla etkileşim halindeyken davranış şekliniz
- Duygusal tepkilerinizin uygunluğu
- Dürtülerinizi ne kadar iyi kontrol edebildiğiniz
Kişilik Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?
Kişilik Bozukluğu Tedavisi ne kadar sürer sorusuna net bir yanıt vermek ne yazık ki imkansız. Çok sayıda bozukluk türü olduğu için, süre kişilik bozukluğunuzun türüne ve ciddiyetine bağlı olarak değişebilir. Kişilik bozukluğu tedavisi Psikoterapi ve ilaçları içerebilir.
Psikoterapi
Psikoterapi veya konuşma terapisi kişilik bozukluklarını yönetmeye yardımcı olabilir. Psikoterapi sırasında, siz ve bir terapist durumunuzun yanı sıra duygu ve düşüncelerinizi de tartışabilirsiniz. Bu, günlük yaşamınıza müdahale eden semptomlarınızı ve davranışlarınızı nasıl yöneteceğiniz konusunda size fikir verebilir.Pek çok farklı psikoterapi türü vardır. Diyalektik davranış terapisi, insanların stresi tolere etmeyi ve ilişkileri geliştirmeyi öğrendiği grup ve bireysel seansları içerebilir. Bilişsel davranışçı terapi, insanlara günlük zorluklarla daha iyi başa çıkabilmeleri için olumsuz düşünme kalıplarını nasıl değiştireceklerini öğretmeyi amaçlamaktadır.
İlaç Tedavisi
Kişilik bozukluklarının tedavisi için onaylanmış herhangi bir ilaç bulunmamaktadır. Bununla birlikte belirli reçeteli ilaç türleri, çeşitli psikolojik kişilik bozuklukları semptomlarını azaltmada yardımcı olabilir:
- Depresif bir ruh hali, öfke veya dürtüselliği iyileştirmeye yardımcı olabilecek antidepresanlar
- Duygudurum dalgalanmalarını önleyen ve sinirlilik ve saldırganlığı azaltan duygudurum dengeleyiciler
- Nöroleptikler olarak da bilinen antipsikotik ilaçlar, sıklıkla gerçeklikle temasını kaybeden insanlar için faydalı olabilir
- Anksiyete, ajitasyon ve uykusuzluğu hafifletmeye yardımcı olan anti-anksiyete ilaçları
Kişilik Bozukluğuna Nasıl Tanı Konulur?
Her kişilik bozukluğunun bir tanı için karşılanması gereken kriterleri vardır. Bir akıl hastalıkları uzmanı, kişilik bozukluğunun türünü belirlemek için size aşağıdaki kriterlere göre sorular soracaktır. Farkettiyseniz uzman diyoruz, Onedio Kişilik Bozukluğu Testi gibi popüler ancak eğlenceden başka bir şeye hizmet etmeyen içerikler size doğru sonucu vermez, aksine bir kişilik bozukluğuna sahipseniz bu durumunuzu daha da kötüleştirebilir. Teşhis konulabilmesi için, davranışların ve duyguların birçok yaşam koşulunda tutarlı olması gerekir. Ayrıca, aşağıdaki alanlardan en az ikisinde önemli sıkıntı ve bozulmaya neden olmalıdırlar:
- kendinizi ve diğer insanları algılama veya yorumlama şekliniz
- diğer insanlarla uğraşırken davranış şekliniz
- duygusal tepkilerinizin uygunluğu
- dürtülerini ne kadar iyi kontrol edebilirsin
Bazı durumlarda, birinci basamak sağlık hizmeti sağlayıcınız veya akıl sağlığı sağlayıcınız, semptomlarınıza tıbbi bir sorunun neden olup olmadığını belirlemek için kan testleri yapabilir. Ayrıca alkol ve uyuşturucu için bir tarama testi isteyebilirler.
Kişilik Bozukluğu Olanlara Nasıl Davranılmalı
Akıl hastalığı belirtileri gösterdiğinden şüphelendiğiniz bir yakınınız varsa, onu yardım istemeye teşvik etmelisiniz. Sinirlenebilir veya savunmacı olabilirler, ancak onlarla tartışmaktan kaçınmak önemlidir. Bunun yerine, duygularınızı ifade etmeye ve davranışlarıyla ilgili endişelerinizi dile getirmeye odaklanın.Bir kişilik bozukluğununa sahip birisine yardım etmenin en önemli yönü, ilk başta kişinin sorunun var olduğunu kabul etmesidir. Bu tür bozukluklara sahip kişiler, kişilik özelliklerinin normal olduğuna inanırlar ve bu nedenle birisi bir kişilik bozukluğu olabileceğini öne sürdüğünde oldukça üzülebilirler.Kişi kişilik çatışması yaşadığını anlar ve tedaviye başlarsa, semptomlarında bir iyileşme görmelidir. Arkadaşların veya aile üyelerinin de terapi seanslarına dahil olması faydalıdır. Kişilik bozukluğu olan birinin alkol ve yasadışı uyuşturucu kullanmaktan kaçınması da önemlidir. Bu maddeler, duygular üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olabilir ve tedaviyi kötü etkileyebilir.Bu makalede yer alan bilgiler tamamen farkındalık arttırmak ve bilgi vermek amacıyla yazılmıştır. Eğer yukarıdaki rahatsızlıklardan bir veya daha fazlasına sahip olduğunuzu düşünüyorsanız hemen bir ruh ve akıl sağlığı hastalıkları uzmanına görünmelisiniz.