Aralıklı Patlayıcı Bozukluk Nedir?
Aralıklı Patlayıcı Bozukluk, ani öfke, saldırganlık ve dürtü kontrol bozukluğu belirtileriyle açıklanan bir durumdur. Bu belirtiler fazlasıyla irrasyonel veya duruma göre orantısız olma eğilimindedir. Çoğu insan arada bir öfkesini kaybederken, aralıklı patlayıcı bozukluk ise sık sık tekrarlayan öfke patlamasıdır. Bu soruna sahip bireyler öfke nöbetleri yaşayabilir, yaşadığı alana ve çevresindeki insanlara zarar verme eğiliminde olabilir.
Semptomları
Bu psikolojik rahatsızlığın belirtileri aşağıdaki gibi karakterize edilmiştir:
- devamlı olarak bağırmak
- yoğun tartışmalarda bulunmak
- öfke nöbetleri
- tehditler
- yaşadığı çevreye zarar verme
- fiziksel şiddet ve devamlı kavga etme eğilimi
- aile içi şiddet
Bu eylemler anlık gerçekleşir ve oldukça kısa sürme eğilimindedir. Tüm bu belirtilerle birlikte görülebilecek bazı fiziksel semptomlar da mevcuttur:
- adrenalin artışı
- baş ağrısı
- kalp çarpıntısı
- göğüste sıkışma
- kas gerginliği
- el-ayak karıncalanması
- titreme
Tahriş, öfke ve kontrol kaybı duyguları da bu rahatsızlığa sahip kişilerde görülen bazı belirtilerdir.
Nasıl Teşhis Edilir?
Aralıklı patlayıcı bozukluk rahatsızlığının tanısı için, bireyin yukarıdaki belirtiler listesindeki davranışları gösterip göstermediğine dair araştırmalar yapılır. Eğer bu belirtilerin belli bir yüzdesi sık sık gerçekleşiyorsa uzman bir doktor tarafından tanı koyulur.
Dünya çapında, bu rahatsızlığa sahip olduğu düşünülerek sağlık kuruluşlarına başvuran kişilerin yalnızca yüzde 3 ila 4’lük bir kısmına aralıklı patlayıcı bozukluk teşhisi koyuluyor.
Neden Dolayı Olur? Kimler Risk Altında
Aralıklı patlayıcı bozukluğun sebepleri hakkında bilinenler oldukça azdır ve DSM’de de bununla ilgili çok bir bilgi yoktur, ancak uzmanlara göre muhtemelen kalıtımsal (genetik) ve çevresel faktörler önemli bir rol oynuyor. Genetik faktörler, ebeveynden çocuğa geçen genlerdir ve çevresel faktörler ise bir kişinin çocukken maruz kaldığı davranışlar olarak açıklanır.
Beyin kimyası ve hormonlar da diğer bir etmen olarak görülüyor. Araştırmalar, tekrarlanan dürtüsel ve saldırgan davranışların beyindeki serotonin hormonu seviyesinin düşük olması ile ilişkili olduğunu göstermektedir.
Aşağıdaki durumlarda aralıklı patlayıcı bozukluk gibi psikolojik rahatsızlıkların ortaya çıkma riski artar:
- erkeklerde
- 40 yaşın altındaki bireylerde
- çocukken çok sayıda travmatik olay ve şiddete maruz kalan kişilerde
- dürtüsel veya sorunlu davranışlara neden olan başka bir psikolojik bozukluğa sahip olmak, örneğin: dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB), antisosyal kişilik bozukluğu, borderline (sınırda) kişilik bozukluğu
Tedavisi Nasıldır?
Farklı tedavi yolları bulunur ve genellikle birden fazla tedavi yöntemi bir arada uygulanır:
Terapi
Bilişsel davranışçı terapi yöntemi, birçok rahatsızlıkta olduğu gibi aralıklı patlayıcı bozukluğun tedavisinde de önemli bir yere sahip. Bireyin, saldırgan dürtülerle başa çıkma becerilerini, gevşeme tekniklerini ve öfke patlamaları sırasında nasıl sakinleşeceğini belirlemesi amaçlanır.
2008 yılında yapılan bir araştırma, 12 haftalık bireysel veya grup halinde uygulanan bilişsel davranışçı terapi (BDT)’nin saldırganlık ve öfke patlaması semptomlarını azalttığını ortaya çıkardı.
İlaç Tedavisi
Aralıklı patlayıcı bozukluğun tedavisi için özel bir ilaç yoktur, ancak bazı ilaçlar dürtüsel davranışları veya saldırganlık eğilimini azaltmaya yardımcı olabilir ve doktor önerisi dışında kullanılmamalıdır:
- antidepresanlar, serotonin takviyeleri
- lityum, valproik asit gibi duygu-durum düzenleyiciler
- antipsikotik ilaçlar
- anksiyete ilaçları
İlaç tedavisi kalıcı bir çözüm olmamakla birlikte bu rahatsızlığa dair ilaçlarla ilgili araştırmalar oldukça sınırlıdır.
Yaşam Tarzı Düzenlemeleri
Birçok psikolojik rahatsızlığın tedavisi, yaşam tarzı değişiklikleriyle birlikte uygulanır. En basit dille sağlıklı bir yaşam sürmek için düzenli bir günlük program uygulanması diyebiliriz, örnek verecek olursak:
- dengeli bir beslenme programına sahip olmak
- yeterince uyumak
- fiziksel olarak aktif kalmak
- alkol, uyuşturucu ve sigaradan kaçınmak
- stresi artıran uygulamalardan kaçınmak
- müzik dinlemek ve çeşitli aktivitelere katılmak
- meditasyon veya diğer farkındalık tekniklerini uygulamak
Olası Komplikasyonlar
Aralıklı patlayıcı bozukluk, yakın ilişkilerinizi ve günlük aktivitelerinizi etkileyebilir. Sık yaşanan tartışmalar ve agresif bir tutum, istikrarlı sosyal ilişkiler kurmaya engel olabilir. Ayrıca aile içinde de ciddi sorunlara sebep olabilir.
Aralıklı patlayıcı bozukluğa sahip bireylerin, ek olarak çeşitli ruh sağlığı sorunlarına da sahip olma ihtimali bulunur. Bunlardan bazıları:
- depresyon
- anksiyete (kaygı)
- dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu
- alkol veya madde bağımlılığı
- kumar bağımlılığı
- çeşitli beslenme sorunları
- kronik baş ağrıları
- bipolar bozukluk
- yüksek tansiyon
- diyabet
- kalp rahatsızlıkları
- inme
- kronik ağrılar
- ülserler
Bir Sağlık Uzmanına Görünmek Neden Önemli?
Bu gibi rahatsızlıklara sahip birçok kişi tedavi istememektedir. Ancak profesyonel yardım olmadan semptomları önlemek pek mümkün olmayabilir, aksine artış göstermesi olasıdır.
Eğer bu rahatsızlıklardan birine sahip olduğunuza dair bir şüpheniz varsa, bir doktor veya herhangi bir uzman psikologdan randevu alın.
Eğer çevrenizdekilerden biri bu gibi rahatsızlıklara sahipse, bu kişiyi bir uzman doktora yönlendirmek ilk yapmanız gereken şey olmalıdır.
Sorumluluk Reddi: Amacımız, size en alakalı ve güncel bilgileri sağlamaktır. Ancak, hastalıklar, semptomlar, ilaçlar ve maddeler her kişiyi farklı şekilde etkilediğinden, bu bilgilerin olası tüm bilgileri içerdiğini garanti edemeyiz. Bu bilgi, tıbbi tavsiye yerine geçmez. Olası sorunları, yan etkileri, hastalıkları ve semptomları her zaman tıbbi geçmişinizi bilen bir sağlık uzmanıyla görüşün. siyasigorus.com’da paylaşılan bilgiler, tıbbi tavsiye yerine geçmez. Detaylı bilgi için: tıbbi sorumluluk reddi.