Cep telefonları günümüzde o kadar güçlü ve çok yönlü araçlar haline geldi ki, bu cihazların kullanımındaki artıştan kaynaklanan telefon bağımlılığı, psikologların kapısını çalmak için bir gerekçe haline geldi. Peki, telefonlara bağımlılığın sadece bir 21. yüzyıl kültürel fenomeni mi yoksa gerçekten yaşamı değiştiren bir bağımlılık mı olduğunu nasıl anlarız?Cevabı bulmak için, mevcut araştırmaların ne gibi sonuçlar getirdiğine bir göz atalım. Ayrıca, aşırı telefon kullanımının ortaya çıkardığı belirtilere, yan etkilerine ve telefonunuzun günlük hayatınızdaki gücünü nasıl kırabileceğinize daha yakından bakacağız. Artık telefonları elimizden bırakma zamanımız geldi, tabii bu makaleyi okuduktan sonra.
Cep Telefonu Bağımlılığı Nedir? Ciddi Bir Rahatsızlık Mı?
Dünya genelinde yapılan araştırmalar, insanların yüzde 75’inden fazlasının akıllı telefon kullandığını belirtiyor. Bu artışa bakıldığında, “telefon bağımlılığı” aramalarının artışındaki sebebi çok uzaklarda aramamak gerek. Telefon karşılaştırma sitelerinin bile binlerce olduğu bu dünyamızda, telefon bağımlılığı sorunu artık gözden kaçmaması gereken önemli bir gerçek.Artan telefon kullanımının sebep olduğu bazı sorunlara isim bile verildiğini muhtemelen bilmiyordunuz, gelin inceleyelim.
- nomofobi: telefonsuz kalma ve telefon yanında olmadan dışarı çıkma korkusu
- textaphrenia: kısaca mesaj yazma hastalığı diyebiliriz
- hayali titreşimler: telefon çalmadığı veya titremediği halde titremiş gibi hissetmek
Aşırı cep telefonu kullanımının ortaya çıkardığı telefon bağımlılığının birçok insan için bir sorun olduğuna şüphe yok. Ancak tıp ve ruh sağlığı uzmanları arasında, aşırı cep telefonu kullanımının gerçekten bir bağımlılık mı yoksa bir dürtü kontrolü sorununun sonucu mu olduğu konusunda bazı tartışmalar var.Birçok tıp uzmanı, “bağımlılık” kelimesini, maddelerin kötüye kullanımı dışında herhangi bir şeye atfetmeyi doğru bulmuyor olsa da Ruhsal Bozuklukların Teşhis ve İstatistik El Kitabı (tıp camiasında ruhsal bozuklukları teşhis etmek için kullanılan el kitabı) buna benzer bir rahatsızlığı tanımaktadır: kompulsif kumar (Compulsive Gambling)Cep telefonu bağımlılığı ile kompulsif kumar gibi davranışsal sorunlar arasında bazı önemli benzerlikler olduğunu belirtmekte fayda var. Benzerlikler şu şekildedir:
- davranışları kontrol edememe
- bağımlılığı sınırlama konusunda zorlanmak
- bağımlılıktan kaynaklanan ciddi olumsuz sonuçlar
- bağımlı olduğun şeyden uzak kaldığında endişe
Dopaminle Olan Bağlantısı
Birçok bağımlılık ile telefon bağımlılığı arasında bir benzerlik daha var: dopamin salınımının artması.Beyniniz, ödül mekanizmasından ötürü mutlu olduğunuz anlarda dopamin adını verdiğimiz hormonun salınımını artırır. Bu sebeple telefonla oyun oynarken mutlu hissederiz ve onu elimizden kolay kolay bırakamayız.Pek çok insan telefonlarını sosyal etkileşim aracı olarak kullandığından, sosyal medyada veya başka bir uygulamada insanlarla bağlantı kurduklarında salınan dopamin, zamanla telefon kullanımının artmasına sebep olur.Uygulama geliştiricileri, telefonunuzu devamlı kontrol etmenizi sağlamak için bazı özellikler geliştirirler. Hatta bunlardan bazıları, “beğeniler” ve “yorumlar” gibi sosyal verileri kullanarak devamlı telefonu açıp uygulamada daha fazla vakit geçirmenize sebep olurlar.Telefonunuz zevk aldığınız bir şey olmaktan çıktığında ve neredeyse kullanmaya mecbur olduğunuz bir şey haline geldiğinde, bu döngü artık ciddi bir bağımlılığı çağrıştırmaya başlar.
Kimler Risk Altında?
Araştırmacıların hemfikir olduğu şey, özellikle ergenlik dönemindeki gençlerin diğer yaş gruplarına göre cep telefonu kullanımlarında bağımlılık benzeri belirtiler gösterme olasılığının daha yüksek olduğu gerçeğidir. Araştırmalar, cep telefonu kullanımının gençlik yıllarında zirve yaptığını ve daha sonra kademeli olarak azaldığını gösteriyor.Gençler arasında aşırı cep telefonu kullanımı o kadar yaygındır ki 13 yaşındaki çocukların yüzde 33’ü telefonlarını gece veya gündüz asla kapatmıyor. Ayrıca bazı kişilik özelliklerinin aşırı cep telefonu kullanımıyla ilişkili olduğu da biliniyor, bu özellikler şunlardır:
- özgüven eksikliği
- dürtü kontrolünde azalma
- anksiyete (kaygı)
- depresyon
- içe dönük bir ruh hali
Araştırmacılar, cep telefonunun aşırı kullanımıyla ilgili sorunların bu koşullara neden olup olmadığının veya koşulların kendilerinin insanları aşırı kullanıma karşı daha savunmasız hale getirip getirmediğinin her zaman net olmadığını belirtiyor.
Telefon Bağımlılığının Belirtileri Nelerdir?
Peki, telefonunuza bağımlı olup olmadığınızı nasıl anlarsınız? Bu semptomlardan bazıları şu şekildedir:
- Yalnız kaldığınız veya sıkıldığınız anda telefonunuza uzanıyorsanız.
- Gece vakti, telefonunuzu kontrol etmek için uyanıyorsanız.
- Telefonunuza ulaşamadığınızda endişeli, stresli, üzgün veya asabi oluyorsanız.
- Telefonda geçirdiğiniz vakit günden güne artıyorsa.
- Telefon kullanımı iş performansınızı, okul ödevlerinizi ve sosyal ilişkilerinizi olumsuz etkiliyorsa.
- Aileniz veya çevreniz telefon kullanım alışkanlıklarınız konusunda endişe duyuyorsa.
- Kullanımınızı sınırlandırmaya çalıştığınızda kendinizi rahatsız hissediyorsanız.
Telefon Bağımlılığının Yan Etkileri
Herhangi bir bağımlılığın en ayırt edici özelliklerinden biri, ciddi olumsuz sonuçlara neden olsa bile bu davranışı sürdürmektir. Telefon bağımlılığındaki en ciddi yan etkiler şu şekilde açıklanabilir:
- kaygı
- depresyon
- uyku bozuklukları, aşırı veya az uyuma
- sosyal ilişkilerde çatışmalar
- akademik ve iş performansında düşüşler
Bağımlılık Nasıl Engellenir? Kurtulmak İçin Yollar
Telefon alışkanlıklarınız sağlığınıza, ilişkilerinize ve sorumluluklarınıza olumsuz etkilerde bulunuyorsa, hayatınızda bazı değişiklikler yapmanın zamanı gelmiş olabilir.İyi haber şu ki, hayatınız üzerindeki olumsuz etkileri sınırlandırmaya yardımcı olmak için telefonunuzla etkileşim şeklinizi değiştirmek için atabileceğiniz bazı basit adımlar var. İlk önce, sorunun altında yatan farklı bir durum olup olmadığını öğrenmek için bir uzman doktora başvurabilirsiniz.Araştırmacılar, telefon bağımlısı olan kişilerin hayatlarında yaşadığı bazı sorunlardan kaçmak için bunu tercih ettiğini düşünüyor. Bu nedenle, dikkate alınması gereken ilk şeylerden biri, bu sorunları tespit edip ortadan kaldırmaya odaklanmaktır. Bağımlılığın altında yatan sorunu çözmek, telefon kullanımını azaltmanın kilit noktası olabilir.
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
Bu psikiyatrik yaklaşım düşünceleriniz, davranışlarınız ve duygularınız arasındaki bağlantıları aydınlatmanıza yardımcı olabilir. Sahip olduğunuz yanlış davranış kalıplarını değiştirmenize yardım edebilecek etkili bir yöntemdir.Konu hakkında yapılan araştırmalar, BDT’nin cep telefonu bağımlılığıyla ilişkili hormon değişimlerini dengelemede etkili olabileceğini öne sürüyor.
Önerebileceğimiz Bazı Pratik Adımlar
Zamanınızı gereksiz harcayan ve kullanmanız “şart olmayan” uygulamaları telefonunuzdan kaldırın ve tüm gün yanınızda taşımadığınız bir cihaz aracılığıyla bunlara erişin.Anlık bildirimleri ve rahatsız edici uyarıları ortadan kaldırmak için uygulama ayarlarınızı değiştirin.Geceleri sizi uyandırmaması için mümkünse telefonunuzu kapatın.Telefonunuzun ekranına, sizi telefondan uzak tutabilecek bazı engeller koyun. Örneğin, “Neden şimdi?” gibi bir soruyu kilit ekranınıza yerleştirebilirsiniz.Telefonunuzu gözden uzak tutmaya çalışın, mümkünse odanızın dışında veya uzak bir köşede şarj edin.Ruhunuzu besleyen hobiler geliştirin. Oyunları ve sosyal medya uygulamalarını, arkadaşlarınızla vakit geçirmek, müzik veya sanatla ilgilenmek gibi uygulamalı sosyal etkinliklerle değiştirin.Kendinizi devamlı olarak geliştirin, telefonu daha sağlıklı kullanma yolunda atacağınız en büyük adımlardan biri de budur. Bağımlılık yapan uygulamalar yerine, normal kitaplar olmasa da pdf kitaplar okuyarak vakit geçirebilirsiniz.
Hangi Aşamada Destek Aramalıyım?
Herhangi bir bağımlılıktan ötürü kontrolü kaybettiğinizi düşünüyorsanız, uzman bir doktora başvurmaktan çekinmemelisiniz. En ufak bir bağımlılık veya bağımlılık belirtisi fark ediyorsanız ve bu durum çevrenizdeki insanları da etkiliyorsa, yardım talep etmek ve doktora bir bağımlılık testi yaptırmak iyi bir fikir olacaktır.
Genel Bakış
Cep telefonu kullanımında aşırıya kaçmak, birçok bağımlılık ile ortak özellikleri paylaşır.Telefon bağımlılığına sahip kişiler, genellikle bu alışkanlıklarının hayatlarında ciddi sorunlara neden olduğunu fark ederler.Telefon kullanımınız sorunlu hale geldiyse veya bir bağımlılık gibi görünüyorsa, telefon kullanımını dengelemek için atabileceğiniz bazı adımlar vardır.Bilişsel davranışçı terapi gibi psikoterapi yöntemleri, telefon kullanımınız üzerindeki dengeyi sağlamanızda çok etkili olabilir.Unutmayın, telefon bağımlılığı birçok bağımlılık gibi görülse de; bunu engellemek diğerlerine göre çok daha kolaydır ve bazı faydalı alışkanlıklar edinmek bu noktada kilit önem taşır.
News
